Azospermi basit haliyle menide sperm hücresine rastlanmaması durumudur. Infertilite değerlendirmesinin bir parçası olan semen analizi (spermiyogram) ile ortaya çıkarılabilir. Günümüzde tüm dünyadaki genel erkek popülasyonunun %1’nde ve infertil (kısırlık problemi olan) erkek popülasyonunun %10-15’inde azospermiye rastlanmaktadır.
Azospermi tanısının tek bir semen analizi ile koyulması doğru bir uygulama değildir. Kesin bir sayı verilmemekle beraber, tanının koyulabilmesi için en az iki ardışık semen analizinde sperm hücresine rastlanmamış olması gerekir çünkü azospermi geçici veya kalıcı şekilde ortaya çıkabilir. Yüksek ateş geçirilen (şiddetli grip) veya bazı ilaçların (kolşisin, salazopyrin, ekzojen hormonlar gibi) alındığı dönemlerde geçici azospermi durumlarıyla karşılaşılabilmektedir. Genellikle iki ardışık semen analizinin bir ay aralıkla olması önerilirken, bununla ilgili belirlenmiş optimal bir zaman aralığı bulunmamaktadır. Fakat, bu konuya dair Dünya Sağlık Örgütü azospermi tanısının üç ay sonra uygulanacak bir spermiyogram testiyle konfirme edilmesini önermektedir. Bunun altında yatan sebepse spermatogenezisin (sperm üretimi) teorik olarak 74 gün sürmesidir. Klinikteki bazı tecrübelerimiz ise bazı hastalarda özellikle stresli dönemlerde semenin verilemediği durumların yanlış azospermi değerlendirmesine neden olabileceğini göstermiştir. Bu nedenle hastaların bu gibi durumlarda yanlış tanı koyulmaması adına laboratuvar personelini uyarması oldukça önemlidir.
Azospermi obstrüktif (tıkanıklığa bağlı) veya non-obstrüktif (tıkanıklığa bağlı olmayan) olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu iki azospermi tanısı arasındaki farkın ayırt edilmesi klinik olarak oldukça önemlidir çünkü bu ayrım hasta yönetimi ve tedavi sonuçlarını etkilemektedir. Non-obstrüktif azospermi (NOA) testis içerisinde sperm üretimini ciddi anlamda etkileyen defektler nedeniyle meydana gelir. NOA hastalarındaki sperm üretimi sorunlarının nedenleri sperm hücrelerini etkileyen primer testiküler yetmezlik ya da hormonal sebepler olabilir. Primer testiküler yetmezlik durumu çözümlenmesi zor bir durumken, hormonal problemlere bağlı olan azospermi durumu gonadotropin tedavisiyle düzeltilebilir. Obstrüktif azospermi ise erkek üreme kanalındaki bir blokajdan kaynaklanmaktadır. Nonobstrüktif azosperminin aksine bu vakalarda sperm üretimi korunmuştur ve TESE/MESA gibi işlemlerle sperm elde etme oranı oldukça yüksektir.
Nonobstrüktif azospermi hasta öyküsü, fiziksel muayene, semen analizi, hormonal değerlendirme ve genetik testlerle obstrüktif azospermiden ayrılabilmektedir. Bazı durumlarda ayırt edilemediği takdirde testis biyopsisi gerekir. İnmemiş testis, testis travması ve radyoterapi/kemoterapi uygulaması gibi öyküler başlıca azospermi sebepleridir. Aynı zamanda testosteron kullanımı da azospermiye neden olabilmektedir. Azospermiyi kriptozoospermiden ayırt edebilmek oldukça zor olabilir; ama bu konuya başka bir blog yazısında girmem gerekecek. Beni takip etmeye devam edin😊
